Caisleán Iarla Dheasumhan, Cionn tSáile

Tá Caisleán Dheasmhumhan i gCionn tSáile ó thart ar 1500. Is túrtheach uirbeach clasaiceach é ina bhfuil daingean trí stór le stórais ar chúl.

Thóg Muiris Bacach Mac Gearailt, Iarla Dheasmhumhan, an caisleán ar dtús mar theach custaim an bhaile. Ba phríosún é sa seachtú haois déag agus san ochtú haois déag. De bharr go mbíodh príosúnaigh Fhrancacha ann den chuid is mó, mar aon le Spáinnigh, Portaingéalaigh, Dúitsigh agus Meiriceánaigh, bhí sé aitheanta go háitiúil mar an Príosún Francach agus maireann an leasainm sin go fóill sa lá atá inniu ann. Baineadh úsáid as an bhfoirgneamh mar stór ordanáis le linn Chath Chionn tSáile (1601) agus bhí sé mar theach na mbocht le linn an Ghorta Mhóir.

Níl amhras ar bith ach go raibh stair bhríomhar ag baint le Caisleán Dheasmhumhan agus lean sé sin ar aghaidh go dtí an 20ú haois. Ag tús na 1900idí baineadh úsáid as mar ionad do chruinnithe áitiúla Chonradh na Gaeilge agus sa deireadh, sna 1930idí, bhí gnó mór adhlacóireachta ag feidhmiú ó laistigh den Séadchomhartha Náisiúnta.